Stevan E. Hobfoll urodził się 25 września 1951 w Chicago. Uzyskał dyplom zarówno na Uniwersytecie Illinois jak i w Kings College. W 1977 roku zdobył tytuł doktora psychologii klinicznej i społecznej. Opracował on teorie zachowania zasobów, według której ludzie dążą do uzyskania, utrzymania i ochrony tego, co jest dla nich cenne. Te cenne rzeczy, o których mówi Hobfoll to właśnie zasoby.
Definicja zasobów
Zasoby to „przedmioty, warunki, cechy osobowości i pokłady energii, które albo są cenione same w sobie, jako potrzebne do przetrwania, albo służą do zdobycia owych zasobów umożliwiających przetrwanie”.
Zasoby możemy podzielić na parę rodzajów. Wyróżniamy zasoby:
- wewnętrzne (np. poczucie własnej wartości, kompetencje zawodowe, optymizm i poczucie kompetencji)
- zewnętrzne (np. wsparcie społeczne, zatrudnienie, status ekonomiczny)
- pierwotne – mają bezpośredni związek z przetrwaniem (np. pożywienie, ubranie, schronienie)
- wtórne – przyczyniają się do zdobycia zasobów pierwotnych (np. wsparcie społeczne, przynależność do grupy, nadzieja, optymizm)
- trzeciego rzędu – są symbolicznie związane z zasobami pierwotnymi lub wtórnymi (oznaki statusu społecznego, miejsce pracy i warunki społeczne, które zwiększają dostęp do zasobów wtórnych)
- materialne – obiekty fizyczne (np. dom, samochód, biżuteria).
- osobiste – umiejętności i cechy osobowości.
- stanu – od nich zależy dostęp do innych zasobów (jest to np. zdrowie, stała praca, małżeństwo).
- energii – można je wymienić na zasoby należące do pozostałych kategorii (są to np. pieniądze, czas, wiedza).
Stres psychologiczny a zasoby
Hobfoll stres psychologiczny definiuje, jako reakcje wobec otoczenia. Stres pojawia się wtedy, gdy:
- występuje zagrożenie utratą zasobów
- dochodzi do faktycznej utraty zasobów
- zainwestowanie zasobów nie przynosi zysku
Ostatnia możliwość wiąże się z ogólną zasadą ludzkiej aktywności, mówiącą o tym, że ludzie dążą do powiększania puli posiadanych zasobów. W tym celu ludzie inwestują część posiadanych zasobów z nadzieją, że pozwoli im to zdobyć nowe, a ewentualne niepowodzenie jest źródłem stresu. Przykładem może być podjęcie aktywności fizycznej w celu uzyskania zadowalającej nas sylwetki. Poświęcamy wtedy czas i energie na ćwiczenia oraz pieniądze na karnet na siłownie. Jeżeli ćwiczenia nie przynoszą, oczekiwanego efektu oznacza to brak oczekiwanego zysku, co staje się przyczyną stresu.
Reguły i następstwa teorii Hobfolla
W teorii Hobfolla występują dwie reguły zachowania zasobów:
1. Utrata zasobów jest niewspółmiernie bardziej wyrazista od zysku.
2. Ludzie muszą inwestować zasoby, by zapobiegać ich utracie, rekompensować sobie straty oraz zyskiwać nowe zasoby.
Następstwa teorii zachowania zasobów:
- Osoby dysponujące większymi zasobami są mniej narażone na ich utratę i mają większe możliwości osiągania zysku. I odwrotnie – ludzie mający mniej zasobów są bardziej narażeni na ich utratę i mniej zdolni do osiągania zysków.
- Niedostatek zasobów nie tylko powoduje wzrost straty, ale sprawia też, że strata początkowa pociąga za sobą kolejne.
- Ludzie posiadający zasoby są bardziej zdolni do osiągania zysków, a zysk początkowy pociąga ze sobą dalsze zyski.
- Ci, którym brakuje zasobów, są skłonni przyjmować postawę defensywną i strzec tego, co mają.
Konflikt praca – rodzina i facylitacja
Pomimo że terminy konflikt praca-rodzina oraz facylitacja są ściśle związane z wypaleniem zawodowym, można odnieść je do teorii Hobfolla. W odniesieniu do teorii zachowania zasobów konflikt praca-rodzina pojawia się wtedy, gdy „pełnienie ról zawodowych i rodzinnych może prowadzić do zakłócenia równowagi w wymianie zasobów między osobą a otoczeniem, czyli stresu, u podstaw, którego występuje groźba utraty lub faktyczna utrata zasobów, ewentualnie brak wzrostu mimo poczynionych inwestycji”.
Natomiast mówiąc językiem teorii zachowania zasobów Hobfolla, facylitacja jest to sytuacja, w której zasoby związane z jedną rolą poprawiają lub ułatwiają pełnienie innej roli.
Sprawdź ile zapamiętałeś ! 🙂
Bibliografia
- Heszen, I., (2014). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- https://kultura.onet.pl/wiadomosci/stefan-e-hobfoll/qp42k66
- Widerszal-Bazyl, M. (2009). Pojęcie ryzyka psychospołecznego w pracy. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka.
