Jest to rodzaj doświadczeń zapośredniczony przez nowe media, który może się to przerodzić w swego rodzaju stan pasji obsesyjnej lub problemowego użytkowania, a nawet w uzależnienie. Wachlarz e-uzależnień jest bardzo szeroki, jest to m.in. uzależnienie od telefonu, komputera i mediów społecznościowych. E-uzależnienia mają charakter psychiczny, czyli behawioralny (czynnościowy). Owe doświadczenia mogą mieć charakter nagradzający, przez co zaspokajają nasze potrzeby, lub mogą być negatywne, kiedy pewien rodzaj napięcia jest zredukowany przez działanie przymusowe np. poprzez scrollowanie Facebooka.
Wzmocnienie pozytywne a negatywne
Charakterystyczną cechą uzależnień jest tak zwana przymusowa regulacja uczuć. Jest to specyficzna sytuacja, w której przestajemy rozpoznawać kierunek napięcia, które następnie jest redukowane do stanu stresu. Powoduje to potrzebę sięgnięcia po coś, co znamy i gwarantuje nam albo zredukowanie tego napięcia do ulgi (wtedy mamy do czynienia z uzależnieniem) albo uzyskania jakiegoś rodzaju pocieszenia, gratyfikacji lub wzmocnienia np. poprzez wstawienie zdjęcia na Instagram.
Gdy szukamy gratyfikacji, kieruje nami poprawienie sobie nastroju, a tam, gdzie mówimy o wzmocnieniach negatywnych, mówimy o przymusie sięgnięcia po narzędzie, nawet gdy tego nie chcemy zrobić.
Jak sprawdzić czy jestem uzależniony?
Przede wszystkim należy się zastanowić, w jakich okolicznościach i jakie potrzeby zaspokajam, sięgając po telefon. Należy sobie zadać pytanie: czy ja zaspokajam jakieś różne potrzeby i cele, używając np. mediów społecznościowych, czy być może nie wiem co ze sobą zrobić i po prostu przeszukuje internet bez konkretnego celu, bo nie mam co zrobić z czasem. Warto też sprawdzić jak bardzo jesteśmy odporni na niereagowanie na powiadomienia. Sprawdza to, czy jesteśmy na tak zwanej “krótkiej smyczy” i czy cały czas jesteśmy zaangażowani w to co się dzieje w sieci. Można również spojrzeć na pulpit smartfona i sprawdzić, ile masz uruchomionych aplikacji wysyłających powiadomienia, pobudzające nasze bodźce, oraz sprawdzić do ilu grup internetowych należysz i się zastanowić czy w ogóle potrzebujesz się w nie angażować.
Jak zabezpieczyć się przed e-uzależnieniem?
Zacznij od usunięcia powiadomień, które nie są Ci niezbędne do pracy i komunikacji. Następnie zadbaj o porządek w telefonie. Usuń stare aplikacje, których nie używasz, a te, z których korzystasz ustaw w taki sposób, by mieć do nich łatwy i szybki dostęp. Zaplanuj sobie dzień w taki sposób, w którym wyznaczysz sobie przestrzeń na aktywność fizyczną. W momencie, gdy nie jesteśmy w stanie zapanować nad czasem użytkowania aplikacji, należy się zastanowić nad zmianą telefonu na taki, który byłby mniej atrakcyjny pod kątem użytkowania. Należy również robić sobie co jakiś czas domowy detoks od nowych mediów (np. weekendy offline), by odpocząć od natłoku informacji i “zresetować” głowę.
Predyspozycje do e-uzależnień
Niska zdolność do samokontroli jest cechą wyjściową do różnego typu uzależnień. Jeżeli jest się osobą impulsywną, poszukującą wrażeń, wzmacnia to prawdopodobieństwo uzależnienia się. Również bycie wcześniej uzależnionym np. od papierosów czy alkoholu, predysponuje nas do e-uzależnień. Według badań osoby o niskiej sumienności oraz wysokim poziomie neurotyczności są najmniej odporni na uzależnienia. Wpływ na to ma również wiek. Mówi się, że osoby do 34 roku życia najłatwiej się uzależniają oraz dzieci, które już od samego początku mają dostęp do nowych mediów. Czynnikiem ryzykownym też są złe relacje z rodzicami. W momencie, gdy nie jesteśmy akceptowani w rodzinie, sięgamy do mediów.
Cyfrowy detoks
Trwa on od 4 do 6 tygodni. W tym czasie pacjent dobrowolnie powstrzymuje się od korzystania z urządzeń cyfrowych takich jak smartfony, komputery i media społecznościowe. Detoks przeprowadza się w warunkach domowych, a w jego trakcie występuje sporo sesji terapeutycznych.
FOMO i phubbing
FOMO jest zaburzeniem lękowym, obsesyjno kompulsywnym doświadczeniem niewygody, lęku, niepokoju, który wymaga redukcji poprzez sięgnięcie do mediów społecznościowych. Jest to inaczej lęk przed tym, że coś nas ominie. Mamy poczucie, że gdy nie będziemy kontrolować rzeczywistości online, to coś złego nam się stanie, coś fajnego nas ominie, inni się będą dobrze bawić bez nas. Osoby z syndromem FOMO potrafią korzystać z sieci do takiego momentu gdy mają bardzo zmęczone ciało i bardzo świeży umysł jak na kokainie.
Phubbing jest to ignorowanie ludzi w rzeczywistości analogowej poprzez podtrzymywanie w trakcie rozmowy z nimi, kontaktu z innymi osobami w internecie np. pisanie z kimś na Facebooku będąc na spotkaniu w restauracji.
Sprawdź ile zapamiętałeś 🙂
Bibliografia
- https://en.wikipedia.org/wiki/Digital_detox
- https://www.youtube.com/watch?v=WWwTkGhy2zY&t=561s&ab_channel=StrefaPsycheUniwersytetuSWPS
- https://www.youtube.com/watch?v=2tOwyCMGN68&ab_channel=TOJU%C5%BBDZI%C5%9A
