Sigmund Freud urodził się w 1856 roku w Austrii. Będąc chłopcem, marzył o tym, by zostać generałem albo ministrem, jednak jako Żyd, brał pod uwagę antysemityzm panujący w tych kręgach. To spowodowało, że zdecydował się na studia medyczne. Po uzyskaniu dyplomu lekarskiego pierwsze lata spędził na badaniach klinicznych, jednak ze względów materialnych Freud rozpoczął praktykę lekarską. W życiu osobistym doświadczał okresowych stanów depresyjnych i napadów lęku, od czasu do czasu stosował kokainę, by poradzić sobie z depresją. W tym czasie się ożenił i doczekał sześciorga potomstwa. Zmarł 23 września 1939 roku w wieku 83 lat.
System energetyczny człowieka
Istotą psychoanalitycznego ujęcia osoby jest traktowanie człowieka, jako systemu energetycznego. Człowiek posiada pewną pulę energii, która jest ograniczona. Jeśli energia zostanie użyta w jeden sposób, zostanie jej mniej do wykorzystania w inny sposób. Jeśli blokuje się jeden kanał ekspresji energii ( np. seksualny), to znajduje ona inny kanał gdzie opór jest najmniejszy (np. agresja). Celem zachowania człowieka jest osiągnięcie przyjemności, czyli redukcja napięcia lub uwolnienie energii.
Model strukturalny (id, ego, superego)
Freud opracował model dla psychoanalizy odnoszący się do różnych aspektów ludzkiego funkcjonowania. Zgodnie z tym modelem id reprezentuje źródło energii popędowej. Id wywodzi się z procesów pierwotnych. W swoim funkcjonowaniu id dąży do uwolnienia pobudzenia, napięcia i energii. Działa zgodnie z zasadą przyjemności – dążenie do przyjemności i unikanie bólu.
Przeciwieństwem id jest superego, które reprezentuje moralny obszar naszego funkcjonowania, ocenia, co jest dobre, a co złe oraz dąży do „ja idealnego”. Struktura ta działa tak, by kontrolować zachowania, zgodnie z normami społecznymi oferując nagrody (np. duma) za dobre zachowanie i kary (np. poczucie winy) za złe zachowanie.
Podczas gdy id dąży do przyjemności, a superego do perfekcji, ego poszukuje „prawdziwego ja”. Zadaniem ego jest zaspokajanie pragnień id zgodnie z rzeczywistością i wymogami superego. Można powiedzieć, że ego jest swego rodzaju łącznikiem pomiędzy id i superego. Ego balansuje między tymi dwoma strukturami, starając się je wyważyć. Ego kieruje się zasadą rzeczywistości: gratyfikacja popędów jest odroczona aż do momentu, kiedy można osiągnąć największą przyjemność.
Model dynamiczny (popędy)
Siłą motywacyjną wszystkich zachowań człowieka są popędy: agresji oraz seksualny. Popęd obejmuje źródło, cel i obiekt. Źródło pochodzi z wnętrza człowieka (głód, napięcie seksualne). Cel to rozładowanie napięcia i osiągnięcie przyjemności, możliwe dzięki działaniu kierowanemu ku obiektowi.
Model ekonomiczny(energia psychiczna)
Każda czynność psychiczna naładowana jest energią psychiczną. Energia ta koncentrowana jest na obiekcie, co nazywane jest kateksją. Dystrybucją energii rządzą zasada przyjemności (Id) i zasada realizmu (Ego).
Model topograficzny (motywy nieświadome)
W ramach teorii psychoanalitycznej koncepcja nieświadomości zakłada, że wiele naszych zachowań jest determinowanych czynnikami nieświadomymi, oraz że znaczna część energii psychicznej poświęcona jest znalezieniu odpowiedniej ekspresji nieświadomych myśli albo utrzymaniu owych myśli w nieświadomości.
Życie psychiczne można opisać stopniem, w jakim zdajemy sobie sprawę z danych zjawisk:
- Świadomość – odnosi się do zjawisk, z których zdajemy sobie sprawę w każdym momencie.
- Przedświadomość – są to treści pamięci długotrwałej, które mogą być łatwo wydobyte do świadomości, jeśli się nimi zajmujemy.
- Nieświadomość – wszystko to, czego o sobie nie wiemy.
Znaczenie snów
Z pojęciem nieświadomości wiążą się znaczenia snów. Freud zakładał, że każdy sen ma znaczenie, które może być interpretowane przez odkodowanie reprezentacji nieświadomego materiału – nieświadomość symbolicznie manifestuje się w snach. To właśnie w wyniku symbolizacji członek może być przedstawiony, jako wąż lub nos, kobieta jako kościół, kaplica lub łódź, a stosunek seksualny jako schody bądź drabina.
Model rozwojowy
Stadia rozwoju według Freuda:
- Oralne (0-2 lata) – pierwszym obszarem zainteresowania dziecka są usta. Oralne aspekty występują podczas karmienia, ssania kciuka oraz innych ruchów ust charakterystycznych dla niemowląt. U dorosłego ślady fazy oralnej objawiają się poprzez żucie gumy, jedzenie, palenie czy całowanie.
- Analne (2-3 lata) – w tej fazie pojawiają się pierwsze konflikty. Dziecko zaczyna interesować się swoim odbytem oraz wypróżnianiem. Przyjemność związana z tą strefą erogenną wciąga organizm w konflikt. Jest to konflikt pomiędzy wydalaniem a zatrzymywaniem, pomiędzy przyjemnością wydalania a przyjemnością zatrzymania. Dziecko w ten sposób po raz pierwszy odczuwa poczucie kontroli.
- Falliczne (4-5 lat) – faza identyfikacji płciowej, dziecko zaczyna interesować się genitaliami. Chłopcy podczas tej fazy mogą doświadczać lęku przed kastracją. Ojciec staje się wrogiem dziecka w walce o uczucia matki, co prowadzi do kompleksu Edypa.
- Latencji (6-12 lat) – w tym stadium następuje zmniejszenie zainteresowania sprawami płci. W tym czasie dziecko kształtuje swoje standardy moralne i obyczajowe.
- Genitalne (13-18 lat) – okres dojrzewania dziecka. Dziecko zaczyna być gotowe do podjęcia ról społecznych. Dziecko uczy się jak funkcjonować w świecie.
Pomyłka Freudowska
Psychologiczny błąd podczas mówienia lub pisania. Oznaka jakiegoś nieświadomego pragnienia, żądzy albo konfliktu i walki wewnętrznej. Pojawia się, gdy Ego i Superego działają nie tak jak powinny, przez co ukryte pragnienia z id wychodzą na światło dzienne pod postacią werbalną bądź widoczną.
Konflikty jako źródło lęku
Konflikt pojawia się w momencie gdy to samo zachowanie jest kojarzone jednocześnie z przykrością i przyjemnością.
Freud wyróżnia trzy rodzaje leku:
- Lęk obiektywny: wynik realnego zagrożenia.
- Lęk neurotyczny: konflikt Id i Ego (Ego chroni się przed zdominowaniem przez Id).
- Lęk moralny: konflikt Id i Superego (sumienie przeciwstawia się popędowi).
Lęk jest sygnałem dla ego, które musi poradzić sobie z danym konfliktem. Do tego służą mechanizmy obronne.
Mechanizmy obronne
- Wyparcie – usunięcie ze świadomości przykrych dla ego myśli lub wspomnień.
- Zaprzeczanie – udawanie, że zagrażająca sytuacja nie miała miejsca.
- Reakcja upozorowana – przesadne wyrażanie uczuć, które są odwrotne do odczuwanych.
- Projekcja – przypisywanie innym własnych, nieakceptowanych cech lub impulsów.
- Przemieszczenie – przeniesienie “nieodpowiednich” uczuć na inny „dozwolony” obiekt.
- Sublimacja – przemieszczenie celu popędowego na zgodny z wartościami społecznymi.
- Izolacja – oddzielenie myśli (zwykle o treści agresywnej lub seksualnej) od towarzyszących im uczuć, które podlegają stłumieniu.
- Intelektualizacja – agresja lub popęd seksualny zostaje „przełożony” na aktywność intelektualną. Pozwala to na odcięcie się od tych myśli i uczuć.
- Racjonalizacja – samooszukiwanie, znajdowanie „sztucznych” usprawiedliwień dla swoich nieakceptowanych działań.
- Anulowanie – rytualne „odczynianie” czynu agresywnego, np. poprzez wynagrodzenie go ofierze. Odczuwane jako przymus, dokonywany w samotności.
- Regresja – powrót do zachowań z wcześniejszego okresu rozwoju (zwykle z powodu stresu).
- Identyfikacja z agresorem – przejęcie (często ze strachu) roli i atrybutów agresora.
Sprawdź ile zapamiętałeś ! 🙂
Bibliografia
- Cervone, D., Pervin, L. A. (2011). Osobowość: teoria i badania. Rozdział 3 i 4.
